Van 10 t/m 23 september werd de 45e schaakolympiade gehouden in Budapest (Hongarije). De Olympiade wordt om de twee jaar georganiseerd en kan gezien worden een open wereldkampioenschap voor landenteams. Van oudsher wordt dit toernooi gedomineerd door de Sovjet-Unie (en haar lidstaten), de Verenigde Staten en Oost Europese landen (o.a. Hongarije, Polen). Nederland speelt meestal geen rol in dit geweld maar wisten twee keer een podium plaats te bemachtigen. In 1976 werden ze tweede achter de US met een team bestaande uit Timman, Sosonko, Donner, Ree, Ligterink en Kuijpers. In 1988 werd de derde plaats veroverd door van der Wiel, Sosonko, van der Sterren, Piket, Kuijf en Douven. Dit jaar deden een recordaantal van 193 teams mee en bijna de volledige wereldtop was aanwezig. Rusland en Wit-Rusland ontbraken vanwege de boycot. Op basis van de gemiddelde rating van de spelers waren de teams van de USA (2757), India (2753) en China (2724) de favorieten voor de titel. Nederland had een sterk team met Anish Giri, Jorden van Foreest, Max Warmerdam, Benjamin Bok en Erwin l’Ami. Met een gemiddelde rating van 2682 stonden ze op de vijfde plaats.
In de open sectie werd het een afgetekende overwinning voor India die alleen een punt verspeelden tegen Oezbekistan (2-2) en verder al hun wedstrijden wisten te winnen. Aan het eerste bord behaalde Gukesh 9 punten uit 10 partijen en Erigaisi Arjum kwam tot een score van 10 uit 11. China verspeelde in een paar partijen belangrijke punten in het eindspel. Wereldkampioen Ding Liren verloor in de wedstrijd tegen Vietnam van Liem Le een toreneindspel (zie diagram 1) waardoor ze niet verder kwamen dan een 2-2 gelijkspel.
Diagram 1: stelling na 46…Te6
In deze stelling kan wit waarschijnlijk nog remise houden na 47.Te1+ (-0.4), maar Ding speelde hier 47.Ta4? (-2.7) en na 47…Tb6 kwam nog een slechte zet 48.Ke2 (48.Ta3 is beter) en staat zwart gewonnen. Makkelijk is dat natuurlijk niet maar Liem speelde het bekwaam uit. 48…d4 49.f3 f5 50.Ta5+ Kf4! (de enige winnende zet) 51.Td5 Tb2+ 52.Ke1 Th2 (zie diagram 2).
Diagram 2: stelling na 46…Th2
Wit kan de pion op d4 niet nemen: 53.Txd4+ Ke3 zwart valt de toren aan en dreigt mat met 54.Th1#. Na 53.Kf1 Kxf3 54.Txf5+ Ke3 staat nog één zwarte pion op het bord maar volgens de Endgame Tablebases is deze stelling gewonnen voor zwart. Een paar zetten later gaf Ding op (zie diagram 3). Grootmeesters hebben voldoende eindspeltechniek om dit zonder nadenken uit te schuiven maar voor ons is het leerzaam om te zien hoe je dat moet doen.
Diagram 3: stelling na 62…Te7 en wit geeft op
Met zijn laatste zet 62…Te7 heeft zwart de weg naar de pion voor de witte koning afgesloten. Een mogelijk vervolg zou kunnen zijn: 63.Tb8+ Kc2 64.Tc8+ Kd1 65.Td8 d2 (zie diagram 4)
Diagram 4: stelling na 65…d2
In de eindspel theorie staat dit type stelling bekend als een “Lucena positie”.
66.Tc8 Tf7+ dwingt de koning verder bij de pion vandaan.
67.Kg3 Tf5 zwart gaat een brug vormen voor de bescherming van zijn pion.
68.Tc7 Ke2 69.Te7+ Kd3 70.Td7+ Ke3 71.Te7+ Kd4 72.Td8+ Td5 (zie diagram 5)
Diagram 5: stelling na 65…Td5
De koning en pion schuilen achter de toren en promotie van de pion is niet meer te voorkomen.
In de volgende ronde verloor Wei Yi tegen India een moeilijk eindspel tegen Gukesh D waardoor India die onderlinge confrontatie won. Voor de liefhebbers is dit een prachtig eindspel om na te spelen. We pakken de partij op bij het kritieke moment (zie diagram 6)
Diagram 6: stelling na 71. f6
Zwart had deze stelling remise kunnen houden met 71…Td1+ maar hij speelde 71…h3 en na 72.f7 Tf1 is 73.Pg5! de enige winnende zet. Zwart speelt 73…h2 en hier komt wit met 74.Pgf3!, samen met 74.Pef3 weer de enige goede zetten. Zwart kan zijn pion promoveren maar wit ook en met schaak. De beste zet was hier (weer) 74…Td1+, maar ook dan kan wit winnen. Hij speelde echter 74…Ke7 en geeft daarmee zijn h-pion op. 75.Pxh2 Ta1 maar krijgt daarvoor de pion op a4 voor terug. Wederom speelt wit de enige winnende zet 76.Phg4! Ta3+ 77.Kd2! alleen na deze zet wint wit want hij moet zorgen dat de toren niet bij de f-pion kan komen. 77…Txh4 en nog één keer moet wit de enige zet vinden 78.Ph6! na elke andere zet kan zwart remise maken. Nu heeft hij alleen nog een paar schaakjes 78…Ta2+ 79.Ke3 Ta3+ 80.Ke4 en zwart geeft op (zie diagram 7), hij kan Pg6+ en f8=D niet voorkomen.
Diagram 7: stelling na 80.Ke4
India won ook de onderlinge wedstrijd tegen de USA en werd eerste. USA wist nog de tweede plaats te veroveren door in de slot ronde van China te winnen en Oezbekistan werd derde.
Het Nederlandse team kon de hoge ranking niet waarmaken en speelden een zwak toernooi. In de eerste ronde werd nog met 4-0 gewonnen van Libanon, maar in de tweede ronde wisten ze maar nipt van het veel zwakkere België te winnen. In de derde ronde ging het helemaal mis met een 1-3 nederlaag tegen Italië. De rating van de Italianen is meer dan 100 punten lager dan die van de Nederlandse spelers maar Giri, Warmerdam en l’Ami verloren alle drie hun partij. De eer werd gered door van Foreest die wel wist te winnen. In de rondes 4 t/m 6 klommen ze weer in ranglijst maar in de zevende ronde ging het weer mis met een 1-3 nederlaag tegen Servië gevolgd door een 2-2 gelijkspel tegen Georgië in ronde 8. In de negende ronde werd een goede 3½ – ½ overwinning behaald tegen Brazilië en leek een plaats in de top tien nog haalbaar, maar in de voorlaatste ronde verloren de Nederlanders van Slovenië en duikelde weer verder naar beneden in het klassement. Aan het einde van het toernooi stonden ze op een roemloze 21 e plaats terwijl ze niet eens tegen de sterke landen gespeeld hadden. De spelers hadden de volgende persoonlijke scores: Giri 8/11, van Foreest 7/10, Warmerdam 4/9, l’Ami 4/8 en Bok 4/6.
In de wedstrijd tegen Brazilië speelde Benjamin Bok (2596) met zwart tegen Lucas do Valle Cardoso (2364). Ondanks het rating verschil van ruim 230 punten vloog de Braziliaan er stevig in met een prachtige combinatie die begon met 12.Pxe6 en 10 zetten later stond een eindspel op het bord waarbij wit een dame en twee pionnen heeft tegen twee torens en een loper van zwart. Ondanks het ongelijke materiaal beoordeeld de computer dit als een volkomen gelijke stelling (0.00 depth 45). Achteraf kwam ik tot de ontdekking dat het een theoretische Najdorf variant van het Siciliaans is. Beide spelers kenden deze ingewikkelde variant en begonnen hun partij eigenlijk pas na zet 22. Daarbij toonde Bok zich duidelijk de sterkere speler, hij verstevigde de positie van zijn koning door de beide torens naar het centrum te spelen. Via een tactische wending pakte hij het initiatief met 25…Td2+. (zie diagram 8).
Diagram 8: stelling na 25…Td2+
Wit kan de toren natuurlijk niet nemen vanwege 26.Kxd2 Lb4+ en de dame gaat verloren. Wit heeft na 26.Kb3 nog steeds een gelijkwaardige stelling maar hij ging de fout in met 26.Kb1?. Met een paar krachtige zetten wist Bok de partij snel te beslissen.
Het dames toernooi werd ook door India gewonnen en Nederland eindigde, net als de heren, op de 21e plaats. Machteld van Foreest behaalde een verdienstelijke score van 8 uit 11. Tegenvallende prestaties van de Nederlandse ploegen, maar in beide teams spelen jonge talentvolle spelers. Met wat meer ervaring kunnen ze misschien over een aantal jaren wel meedoen voor de ereplaatsen.
Mooi bericht en leuke partijen weer Wibo! De variant van Bok is me veels te wild maar als je het uit je hoofd weet dan kun je zoiets misschien wel spelen.